De wijk Oog in Al telt zo’n 1.750 65-plussers. Tot enkele jaren geleden was er geen samenhangend programma voor valpreventie. Het aanbod in de wijk was vooral gericht op beweging en bovendien erg versnipperd. Vallen Voorkomen is een multidisciplinaire aanpak met een belangrijke rol voor de professionals in de wijk.

Stéphanie van Emmerik: 'De thuiszorgorganisatie bood wel een cursus valpreventie aan, maar er waren weinig aanmeldingen. We hebben de oplossing niet gezocht in de werving van deelnemers maar hebben ons eerst afgevraagd wat er nodig is voor een effectief samenhangend valpreventieprogramma.'

De aanpak van Vallen Voorkomen bestaat grofweg uit drie stappen:

• Een geïntegreerd wijkaanbod samenstellen. Stéphanie van Emmerik: ‘We merkten dat het beweegaanbod in de wijk niet het gewenste effect had. Daarom wilden we ook andere bouwstenen aanbieden die onderdeel uitmaken van effectieve valpreventie. Dat hebben we heel breed aangepakt. We hebben bijvoorbeeld ook aandacht besteed aan de rol van opticiens, want beter zicht is een van de factoren waarmee je vallen voorkomt.'

• De urgentie van valpreventie onder de aandacht brengen van bewoners, mantelzorgers en professionals. ‘In de beginfase hebben we ons vooral gericht op het invullen van alle bouwstenen. Nu richten we ons meer op de vraag hoe we ouderen bereiken. Het is belangrijk dat ook professionals zich bewust zijn van de ernst van het probleem en de rol die ze hebben. Om terug te komen op het voorbeeld van de opticien: multifocale brillen zijn handig voor binnen, maar niet altijd voor buiten. Ze kunnen het lastig maken om de hoogte van een stoeprand in te schatten. We willen dat opticiens daar alert op zijn.'

• De weg wijzen binnen het wijkaanbod. ‘Bij het uitvoeren van een multidisciplinaire aanpak is het belangrijk dat ouderen goed van het ene naar het andere loket worden geleid. We hebben een overzichtelijke website voor ouderen ontwikkeld waarin alle bouwstenen van valpreventie een plek hebben.’

Er kunnen nog geen concrete resultaten worden gemeld, vertelt Stéphanie van Emmerik. 'We hebben bijvoorbeeld geen cijfers over de deelname van ouderen aan beweegprogramma's. Maar die cijfers zeggen ons op dit moment ook niet zo veel. Als ouderen meedoen aan een beweegprogramma, wil dat nog niet zeggen dat ze in beweging blijven. Daarom hebben we ons eerst gericht op het aanbod achter de verschillende bouwstenen. En proberen we waar mogelijk de bouwstenen direct in de reguliere werkwijze te borgen.’

‘We vinden het op dit moment belangrijker dat zorgprofessionals ouderen met valrisico’s herkennen. We verwachten ook dat de kosten daardoor lager blijven. Nu we merken dat ouderen met valrisico’s beter worden doorverwezen, willen we geleidelijk steeds meer ouderen proactief wijzen op de mogelijkheden in de wijk.'

Werkzame elementen

Kennis en expertise professionals

• Vallen Voorkomen ondersteunt professionals met drie inhoudelijke bijeenkomsten en een jaarlijks symposium voor bijscholing op het gebied van valpreventie. 
• De website is een belangrijke ingang voor zowel ouderen als professionals. Stéphanie van Emmerik: ‘Voor elke bouwsteen in de aanpak zetten we het aanbod in de wijk op een rij. We investeren nu onder andere in een app voor professionals.’
• Er is geïnvesteerd in een nieuwe functie: de valpreventieconsulent. ‘Dit is een ergotherapeut die alle zorgprofessionals ondersteunt bij casuïstiek maar ook helpt bij de borging in het reguliere aanbod.’

Multidisciplinaire samenwerking

• De bijeenkomsten voor professionals zijn ook belangrijk voor de samenwerking. ‘Een multidisciplinaire aanpak lukt alleen als professionals goed weten wat valpreventie allemaal inhoudt en hoe ze doorverwijzen naar de juiste collega’s. Tijdens de bijeenkomsten staan we daarbij stil. Tegelijkertijd leren professionals uit verschillende disciplines elkaar kennen. Dat maakt een warme overdracht van cliënten mogelijk.’
• De uitvoering is in handen van professionals in de wijk. ‘Daar zit de expertise en het directe contact met de doelgroep.’

Planmatige aanpak

• De aanpak begon met een verkenning van de huidige situatie. ‘We hebben een stuurgroep samengesteld met verschillende professionals uit de wijk. Samen hebben we een analyse van de wijk gemaakt: wat gebeurt er precies op het gebied van valpreventie?’
• Die verkenning leidde tot een plan van aanpak. ‘We hebben in kaart gebracht waaraan een programma voor valpreventie zou moeten voldoen op basis van de huidige kennis. Welke bouwstenen moeten aanwezig zijn? De uitkomsten hebben we vergeleken met onze wijkanalyse. Toen werd duidelijk waar het aan ontbrak en hebben we een plan van aanpak gemaakt.’

Aandachtspunten

• Niet alle ouderen beseffen dat ze tot de doelgroep behoren. Stéphanie van Emmerik: ‘Mensen van zeventig voelen zich niet altijd oud, ook niet als ze zijn gevallen. Ze denken dat valpreventie iets is voor ouderen die in een zorginstelling wonen. Ook daarom zijn we terughoudend met werven en concentreren we ons op de gerichte benadering door professionals.’
• Valpreventie kost tijd en stuit op weerstand: zorgprofessionals hebben het al druk genoeg. ‘Daarom hebben we een projectleider aangesteld. Een projectleider doet valpreventie er niet bij, maar is in staat om het onderwerp onder de aandacht te brengen en te houden.’

Betrokken partijen

• Een kernteam, dat bestaat uit een ergotherapeut, een praktijkondersteuner somatiek, een communicatiemedewerker en een projectleider namens het gezondheidscentrum in de wijk (verzorgt de coördinatie en bewaakt de voortgang).
• Een stuurgroep, samengesteld uit twee huisartsen, een teamleider wijkverpleging, een apotheker, een fysiotherapeut en een praktijkondersteuner somatiek (denkt mee over de bouwstenen en de communicatie).
• Het netwerk van alle zorgprofessionals in de wijk, zoals fysiotherapeuten, huisartsen, opticiens, diëtisten, wijkverpleegkundigen en podologen (signaleert en verwijst door).