Marloes zet zich al jaren in om valpreventie in Zwolle op de kaart te krijgen. Marloes: “We hebben onderzocht wat ouderen nodig hebben op het gebied van valpreventie. Het bleek dat ze eigenlijk niet zo goed weten wat het is, en waar ze terecht kunnen. Om in deze behoefte te voorzien, hebben we een aantal jaar geleden een aanmeldformulier ontwikkeld voor Zwolle. Mensen beantwoordden een paar vragen en kregen vervolgens een beweegaanbod op maat in de eigen wijk.”

Met de opdracht aan gemeenten om de Ketenaanpak Valpreventie te organiseren, kwam er regionale aandacht voor de aanpak in Zwolle. Eind 2023 is een regionale werkgroep opgericht om te kijken wat er nodig is om valpreventie goed in te richten in de regio. Hans Peter werd gevraagd als coördinator. “In de werkgroep zit een vertegenwoordiging van gemeenten, zorgverzekeraar, paramedici, ziekenhuis, welzijnsorganisatie, apothekers en huisartsen … eigenlijk iedereen die met valpreventie te maken heeft of kan hebben. Een van de eerste vraagstukken was om te onderzoeken of het formulier van Zwolle ook regionaal ingezet kon worden.”

Het formulier sloot nog niet aan bij de ketenaanpak, maar had wel veel potentie om bij te dragen aan de gemeentelijke doelstellingen uit het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA): jaarlijks doet 14% van de thuiswonende ouderen een risico-inschatting en 3% van de ouderen met een verhoogd valrisico een erkende interventie. Daarop besloot de werkgroep het formulier te actualiseren en geschikt te maken voor de deelnemende gemeenten.

Hans Peter: “Het aanmeldformulier is gebaseerd op de valrisicotest van VeiligheidNL. Uit de antwoorden van de ouderen volgt een inschatting van het valrisico (laag, matig of hoog) en een aanbod op maat in de buurt. Ook de achterkant van het systeem is opnieuw ingericht. Aanbieders van de valpreventiecursussen krijgen automatisch bericht en vullen de voortgang in. Gemeenten hebben nu een systeem waarin ze alle valpreventie-activiteiten kunnen aanbieden, regelen en monitoren.”

Het aanmeldformulier is begin december live gegaan voor vijf van de acht gemeenten. Hans Peter: “Het hele proces, van de eerste bijeenkomst tot aan de livegang, heeft bijna een jaar geduurd. Het kost nu eenmaal tijd om in een regionale samenwerking tussen gemeenten afstemming te vinden over zaken als opdrachtgeverschap, financiering en beheer.” Marloes vult aan: “Bovendien moet het valpreventie-aanbod in een gemeente op orde zijn, anders heeft het formulier geen zin. Omdat we in Zwolle al langer bezig zijn met valpreventie, hadden we al een breed aanbod. Inmiddels zijn de andere gemeenten ook gestart, of druk bezig met het organiseren ervan. De verwachting is dat binnenkort alle gemeenten live zijn.” 

Het regionale beheer van het formulier ligt bij Vitaal & Veilig Thuis. Iedere gemeente heeft een projectleider valpreventie die als aanspreekpunt fungeert en afspraken maakt met de aanbieders van valpreventieve beweeginterventies. De projectleiders geven de mutaties in het lokale aanbod door aan Vitaal & Veilig Thuis, waar het verwerkt wordt in het systeem. 

Implementatie
Nu het aanmeldformulier live staat, is het belangrijk dat iedereen het gaat gebruiken. Marloes: “We pakken de promotie groot en klein aan. Groot in de zin van breed uitdragen wat we aan het doen zijn. We hebben wachtkamerschermen en ander promotiemateriaal gemaakt. Ook komt er een website voor professionals en een webpagina voor ouderen. En klein in de zin van gerichte presentaties voor belangrijke schakels in het proces. Zo heb ik een presentatie gegeven voor mijn collega’s die bij ouderen thuis komen. Als zij een verhoogd valrisico zien en de oudere wil graag een valpreventieve beweeginterventie doen, dan kunnen ze samen het formulier invullen. Iedereen die achter de voordeur komt, speelt een belangrijke rol bij valpreventie, van vrijwilligersorganisaties en mantelzorgondersteuning tot aan de brandweer.” 

Het formulier voldoet aan de AVG. Vitaal & Veilig thuis heeft als regionale beheerder een verwerkersovereenkomst afgesloten met de bouwer. De gemeenten hebben op hun beurt zo’n overeenkomst met Vitaal & Veilig Thuis getekend. Hans Peter: “Alleen ouderen die zich aanmelden voor een valpreventieve beweeginterventie, vullen hun persoonlijke gegevens in. Daarbij vragen we toestemming om deze te mogen gebruiken. Ouderen met een laag of een hoog valrisico kunnen het formulier gebruiken zonder iets in te vullen.”

Het aanmeldformulier met de slimme achterkant heeft voordelen voor ouderen, aanbieders van valpreventieve beweeginterventies, zorgprofessionals en gemeenten. 

Voor ouderen

• Ouderen kunnen alle actuele informatie over beweegprogramma’s en valpreventieve beweeginterventies in de buurt op één plek terugvinden. Ze krijgen bovendien advies op maat op basis van hun valrisico:
  • Laag valrisico: beweegaanbod in de buurt.
  • Matig valrisico: valpreventieve beweeginterventie in de buurt. Ouderen kunnen zich aanmelden of aangeven dat ze een adviesgesprek willen. 
  • Hoog valrisico: het advies om contact op te nemen met de huisarts of fysiotherapeut.
• Het formulier bevat tips om vallen te voorkomen en uitleg over de verschillende programma’s, zoals Otago, In Balans en Vallen Verleden Tijd. 
• Voor een duurzaam resultaat krijgen ouderen na de valpreventieve beweeginterventie een vervolg-beweegprogramma aangeboden. 

Het formulier is eenvoudig in gebruik en afgestemd op de doelgroep. Ouderen kunnen het zelf invullen of hulp vragen aan een mantelzorger of professional. 

Voor aanbieders van valpreventie 

• Aanbieders krijgen automatisch bericht bij nieuwe aanmeldingen voor een valpreventieve beweeginterventie. Na de interventie geeft de aanbieder aan of de oudere deze heeft afgerond en wat de vervolgstappen zijn.
• De aanbieders testen aan het begin en het eind van de interventie het evenwicht, lopen en spierkracht van de oudere. Al deze testresultaten samen geven inzicht in de toegenomen fitheid van alle ouderen die een valpreventieve beweeginterventie hebben gedaan. 

Voor zorgprofessionals

• Zorgprofessionals gebruiken het systeem om ouderen door te verwijzen naar een valpreventieve beweeginterventie in de buurt.
• Zorgorganisaties die regionaal werken, zoals het regionale Isala ziekenhuis in Zwolle, hebben met het aanmeldformulier één plek waar ze het valpreventie-aanbod in de hele regio kunnen zien. 
• Het systeem zorgt voor meer samenwerking op het gebied van valpreventie, zowel regionaal als over de verschillende disciplines heen.

Voor gemeenten

• Alle informatie die nodig is voor de jaarlijkse vragenlijst Gala-Monitor van het RIVM staat in het dashboard van het aanmeldformulier. Gemeenten kunnen bij wijze van spreken met één druk op de knop de hele monitoring uitdraaien.
• De regionale werkgroep onderzoekt samen met de gemeenten of de output van het formulier ook gebruikt kan worden voor monitoring op regioniveau. Dit kan dan worden toegevoegd aan de al bestaande IJssellandscan.
• Met de output van het formulier kun je een benchmark opstellen. Gemeenten zien dan hoe ze het doen ten opzichte van elkaar. 

Ideeën voor doorontwikkeling
Het formulier staat net live, dus alle aandacht gaat nu uit naar het monitoren ervan. Hans Peter en Marloes hebben wel al ideeën om het systeem in de toekomst verder te optimaliseren:

• De route in het formulier bij een hoog valrisico kan nog beter. Ouderen krijgen nu het advies om zelf contact op te nemen met de huisarts of fysiotherapeut. Dit komt omdat er landelijk onduidelijkheid is over wie de valrisicobeoordeling gaat doen en hoe de financiering ervan wordt geregeld. Marloes: “Wij zijn er klaar voor. Als er een landelijk besluit is, kunnen wij het zo inbouwen in het formulier.”
• Apothekers in de regio willen het formulier verrijken met vragen over medicatie.

Hans Peter en Marloes delen graag de inzichten die ze in de praktijk hebben opgedaan:

• Hans Peter: “Zorgpartijen hebben allemaal hun eigen digitale systemen. We hebben onderzocht of het mogelijk was om hierbij aan te sluiten. Dat zou echter de komende twee jaar niet lukken, omdat het erg complex is. We hebben er daarom voor gekozen om dit formulier als stand alone in te richten. Nu kan iedereen erin, en dat is uniek.”
• Marloes: “Bij valpreventie is de samenwerking tussen zorg en welzijn essentieel. Ik merk dat er in de praktijk nog te verkokerd wordt gewerkt. Als mensen een verhoogd valrisico hebben, dan is er vaak meer aan de hand. Iemand kan eenzaam zijn, of zich thuis onveilig voelen. Een welzijnsorganisatie heeft vaak een completer beeld omdat ze dichter bij de mens zitten. Samen kunnen we meer bereiken.”
• Beiden zijn zeer te spreken over de regionale samenwerking. Hans Peter: “De gemeenten zijn echt gaan samenwerken, dat is heel mooi om te zien. Al die verschillende partijen die met valpreventie bezig zijn, weten elkaar nu te vinden.” 

Tot slot nog een mooi aanbod: gemeenten die interesse hebben in het systeem kunnen contact opnemen met valpreventie@vitaalenveiligthuis.nl. Marloes en Hans Peter delen het formulier en de opgedane kennis en ervaring graag met andere partijen.