TOM is in verschillende proefregio’s getest en onderzocht op haalbaarheid. In de proefregio Rotterdam is TOM aangeboden aan ouderen in de wijk Het Lage Land. In elke proefregio zijn steeds verschillende onderdelen van TOM getest. In Het Lage Land lag het accent op het voedingsprogramma en de samenwerking met de lokale welzijnsorganisatie. 77 deelnemers hebben het volledige programma gevolgd. 

Nicole van Winden: ‘TOM ondersteunt ouderen bij het langer zelfstandig wonen. De term valpreventie spreekt ouderen minder aan. Maar als je vertelt wat dat oplevert,  bijvoorbeeld dat ze zelf boodschappen kunnen blijven doen, dan worden ze enthousiast.’

TOM begint met een informatiebijeenkomst waar ouderen worden gescreend. Wie in aanmerking komt voor deelname, volgt een programma dat bestaat uit drie onderdelen:

• Beweegprogramma In Balans: ouderen doen twee keer per week mee aan een beweegtraining, veertien weken lang
• Voorlichting en advies over voeding: ouderen houden op verschillende momenten een voedingsdagboek bij, een diëtist geeft voorlichting en persoonlijk voedingsadvies
• Sociaal contact: elke training wordt afgesloten met een koffiemomentje of een gezamenlijke lunch, elke groep wordt begeleid door een vrijwilliger (het ‘TOM-maatje’)

Nicole van Winden: ‘Sociaal contact speelt een grote rol bij valpreventie. Als je eenzaam bent, ben je vaker thuis, beweeg je minder en eet je minder gezond. Daarnaast is sociaal contact natuurlijk belangrijk voor de kwaliteit van leven.’

• In de wijk Het Lage Land hebben tachtig ouderen (kosteloos) deelgenomen aan TOM.
• Deelnemers ervaren een betere gezondheid en een hogere kwaliteit van leven. Dat blijkt uit een vragenlijst die zij vooraf, achteraf en na zes maanden hebben ingevuld. 
• Deelnemers eten gezonder. Dat blijkt uit een analyse van hun voedingsdagboeken op basis van een gezondevoedingsindex. Daarnaast eten ze gespreid over de dag meer eiwitten (belangrijk voor spieropbouw en -herstel).

Nicole van Winden: ‘Minder meetbaar maar ook heel belangrijk is het enthousiasme onder de deelnemers. Er waren een paar afvallers vanwege persoonlijke omstandigheden. Verder heeft nagenoeg iedereen het programma afgerond. Een van de fysiotherapeuten vertelde dat het enthousiasme van de deelnemers hem stimuleert in zijn werk.’

Werkzame elementen

Informeren en voorlichten

TOM is een uitgewerkte methode met onder andere draaiboeken, voorbeeldbrieven en kant-en-klaar communicatiemateriaal. Nicole van Winden: ‘Er zijn verschillende partijen bij TOM betrokken. Het is dus belangrijk dat deelnemers eenduidig worden geïnformeerd. Het stappenplan en het communicatiemateriaal van TOM helpen daarbij.’

Begeleiden en ondersteunen 

Naast de fysiotherapeut (beweegtraining) en de diëtist (voedingsadvies en voorlichting tijdens lunches) spelen TOM-maatjes een belangrijke rol in de ondersteuning van deelnemers. TOM-maatjes zijn vrijwilligers die een training hebben gevolgd om ouderen te begeleiden tijdens het volledige TOM-programma. ‘Zij zijn het vaste gezicht van TOM en de constante factor voor de deelnemers. Zij ontvangen iedereen aan het begin van elke bijeenkomst, schenken na afloop een kopje koffie in en maken met iedereen een praatje.’

Aandachtspunten

• Ouderen stappen uit zichzelf niet snel af op beweegaanbod in de wijk. Nicole van Winden: ‘Veel ouderen zijn onbekend met dat aanbod. Je kunt die drempel wegnemen door een aanbieder van beweegactiviteiten te vragen om een gastles te verzorgen of de locatie van een beweegactiviteit samen te bezoeken. Je moet ouderen echt bij de hand nemen.’ 

• Richt je op de ouderen die het nodig hebben. ‘Je moet je echt richten op een specifieke doelgroep met hoge risico’s. Daarom start TOM met een informatiebijeenkomst. De screening tijdens die bijeenkomst helpt je om de doelgroep te vinden.’