In 2020 schreven Marloes en Jeannette met ondersteuning van VeiligheidNL het Regiobeeld Valpreventie Zwolle. Een van de conclusies was dat er al veel gebeurt: er zijn verschillende netwerken en alle erkende valpreventieve beweeginterventies worden in de stad Zwolle aangeboden. Maar de samenwerking tussen alle betrokken partijen laat te wensen over. Zowel ouderen als professionals hebben geen goed beeld van wat er mogelijk is op het gebied van valpreventie. Dat was aanleiding voor de Regionale Zorgalliantie om Jeannette en Marloes opdracht te geven een projectplan te schrijven, dat ze vervolgens hebben uitgevoerd.

Hoe zorg je ervoor dat zo veel mogelijk kwetsbare ouderen meedoen aan een valpreventieprogramma dat goed bij hen past? De Zwolse aanpak richt zich op ouderen én professionals:

• In het kader van Vitaal & Veilig Thuis bezoeken vrijwilligers 70-plussers thuis. Met een vaste vragenlijst brengen zij onder andere valrisico’s in kaart. Marloes: ‘Wij leiden de vrijwilligers daarin op. Daarnaast hebben we in 2022 een Vitaal en Veilig Thuis-dag georganiseerd in theater De Spiegel hier in Zwolle. Daar kwamen zo’n 1.200 ouderen op af.’
• Als onderdeel van het projectplan hebben Jeannette en Marloes het Preventiepad Valrisico Senioren Zwolle opgesteld. Daarin beschrijven ze de rollen en verantwoordelijkheden van alle betrokken professionals in de verschillende fasen van het preventiepad, zoals signalering, doorverwijzing en behandeling.
• Om doorverwijzen zo makkelijk mogelijk te maken, is er nu een digitaal aanmeldformulier, dat dienst doet als onafhankelijk digitaal verwijsloket. Marloes: ‘Met ons aanmeldformulier vind je in een paar klikken passend aanbod in elke wijk. Handig voor bijvoorbeeld huisartsen, die maar tien minuten hebben per consult.’
• Het project voor de Zorgalliantie is afgerond, maar Jeannette en Marloes gaan door. ‘We zijn nog steeds in gesprek met apothekers en ziekenhuis. Daar komt nu echt beweging in. En we richten ons ook op wooncorporaties. Hun woonconsulenten komen vaak achter de voordeur en kunnen helpen met signaleren en doorverwijzen. Het helpt al enorm als ze zich bewust worden van de risico’s en gevolgen van een val.’ 

Betrokken partijen: 
Alle partners die met valpreventie te maken hebben, zoals:

• Thuiszorgorganisaties
• Welzijnsorganisaties en vrijwilligers 
• Professionals in het zorgdomein, zoals fysiotherapeuten en huisartsen
• Professionals in het sociale domein, zoals woonconsulenten en leden van sociale wijkteams
  

Het project heeft veel concreets opgeleverd:

• ‘We hadden vooraf doelen gesteld, die we allemaal hebben gehaald. Een belangrijk doel was de oplevering van het Preventiepad. Dat is een handboek geworden waarmee onze aanpak ook in andere regio’s kan worden geïmplementeerd. Omdat de Zwolse aanpak als voorbeeld voor andere steden wordt gebruikt, hebben we enkele webinars over dit onderwerp verzorgd.’
• Een van de doelen was om een bijeenkomst voor ouderen te organiseren (dat zijn er vier geworden) en een bijeenkomst voor professionals: in februari 2023 vond het eerste symposium over valpreventie plaats. Daarnaast heeft het project onder andere een informatiefilm over erkende preventieprogramma’s opgeleverd. 
• Het belangrijkste resultaat is minder grijpbaar: vertrouwen. ‘Sommige fysiotherapeuten aarzelden om ouderen door te verwijzen’, legt Jeannette uit. ‘Bijvoorbeeld uit angst om klanten te verliezen. Wij hebben ze laten zien dat wij daar iets tegenover zetten: dankzij ons aanmeldformulier zijn ze beter vindbaar.’
• Tot slot liet de bestuursvoorzitter van ziekenhuis Isala weten dat het aantal valongevallen onder ouderen de afgelopen jaren niet was afgenomen maar de gemiddelde ernst van de val wel. Marloes: ‘Het aantal heupfracturen is verminderd. Ze had geen harde cijfers en we hebben natuurlijk ook te maken met andere factoren zoals zachte winters, maar de trend was haar wel opgevallen.’
  

Jeannette en Marloes delen graag de belangrijkste succesfactoren en aandachtspunten:

• Marloes noemt als kracht van het project dat zowel zorg als sociaal domein betrokken zijn. ‘Het sociale domein is nodig om kwetsbare ouderen te signaleren én om ze op de langere termijn in beweging te houden. Professionals en vrijwilligers in het sociale domein kunnen ouderen bijvoorbeeld herinneren aan hun beweegoefeningen of stimuleren om mee te doen aan beweegclubs of activiteiten.’
• Samenwerken vraagt veel tijd en energie, maar is ook hard nodig, vertelt Jeannette. ‘Niet iedere professional weet wat een ergotherapeut doet. Of welke rol fysiotherapeuten of thuiszorgorganisaties kunnen spelen bij valpreventie.’
• Jeannette noemt ‘intrinsieke motivatie’ als belangrijke succesfactor. ‘We denken in de medische wereld nog te veel in termen van ziekte in plaats van gezondheid, gedrag en preventie. Soms is de oplossing niet een behandeling maar vaker bewegen. Dat vraagt van samenwerkingspartners de intrinsieke motivatie om ouderen uit de zorg te krijgen.’
• Marloes wijst op het belang van tijdige borging. ‘We zijn aan het einde van ons project beland. Dat betekent dat we er nu eigen uren in steken. Onze werkgevers vinden het een belangrijk onderwerp en we willen er zelf ook tijd in investeren. Maar het ontbreken van subsidie brengt de voortgang in gevaar. Zorg er dus tijdig voor dat je je project kunt voortzetten.’
• Met GALA (Gezond en Actief Leven Akkoord) en de SPUK-uitkering krijgen gemeenten de taak én financiële middelen om lokaal valpreventieketens in te richten. Ga daarom in gesprek met de gemeente over jouw project