Senioren met een kwetsbare SEP, migratieachtergrond of cognitieve problematiek hebben gemiddeld een minder goede gezondheid. Dat leidt tot een hoger risico om te vallen, wat weer andere gezondheidsklachten kan opleveren. Amsterdam wil die negatieve spiraal doorbreken door gezondheidsverschillen te verkleinen. Daarom kiest de gemeente voor extra inzet in de stadsdelen met het hoogste percentage 65-plussers met een lage SEP.  

In een van die stadsdelen, Zuidoost, kwam Sam in contact met iemand die goed bezochte seniorendisco’s in buurthuizen organiseert. ‘Een bestaand initiatief, dat veel mensen uit de wijk trekt: dat klonk als een kans om valpreventie onder de aandacht te brengen. We besloten het programma iets uit te breiden en er een valpreventiemiddag van te maken.’ 

Oktober 2023: het buurthuis in Zuidoost gonst van de gezelligheid. Meer dan 50 ouderen luisteren aandachtig naar de valpreventie-tips van Sam. Een paar uur later staan ze tijdens de disco op de dansvloer te ‘twerken’. Hoe heeft hij dat voor elkaar gekregen in een wijk waar veel lastig bereikbare ouderen met een lage SEP wonen? Hij noemt drie onderdelen van zijn aanpak: samenwerking met wijkpartners, een aantrekkelijk programma en laagdrempelige toegang:

• Samenwerken met partners in de wijk: ‘De seniorendisco wordt elk kwartaal georganiseerd door welzijnsorganisatie Civic Amsterdam, met een budget van de gemeente. Voor de valpreventie-aflevering hebben we de hulp ingeschakeld van Haidy Bijnaar van MeerMaatjes. Deze kosten hebben wij voor onze rekening genomen. Haidy is een sociaal maatschappelijk ondernemer, die veel samenwerkt met de gemeente en de doelgroep weet te vinden. Zij is langs de deur gegaan met flyers om mensen persoonlijk uit te nodigen.’ Hoewel hij niet te beroerd is om zelf te flyeren, weet Sam zeker dat hij minder succes zou hebben gehad: ‘Mensen ervaren toch meer afstand tot een medewerker van de GGD.’ De disco werd gehouden op een vertrouwde plek: het buurthuis, waar medewerkers en vrijwilligers werken met diverse achtergronden. ‘Zij vormen echt een culturele afspiegeling van de senioren in buurt.’ 

• Valpreventie gecombineerd met aantrekkelijk programma: Sam vertelt dat hij al eens een rollator-APK had georganiseerd. ‘Dat is ook een ludieke manier ouderen te bereiken. Maar ik zocht iets dat nog meer aanspreekt.’ Dat verschilt per wijk, benadrukt hij. Zuidoost is bijvoorbeeld een zeer gemêleerde buurt met ouderen van onder andere Surinaamse, Ghanese en Nigeriaanse komaf. Binnen deze culturen speelt dans een belangrijke rol. ‘We besloten om er een middag van te maken. We begonnen met voorlichting over valpreventie en het programma In Balans. Daarna deden we een beweeg-bingo, begeleid door studenten Interprofessionele Paramedische Zorg (IPZ) van de Hogeschool van Amsterdam. Vanuit de zogeheten Buurtcampus organiseert de Hogeschool opdrachten voor studenten met een maatschappelijk doel. De beweeg-bingo is een van die opdrachten. En we sloten de middag af met de disco.’ 

• Laagdrempelige toegang: Alle programmaonderdelen duurden bij elkaar ongeveer vier uur, het buurthuis zorgde voor een hapje en een drankje. ‘Dat maakte het voor ons iets duurder. In Zuidoost hebben veel mensen weinig te besteden. We wilden zo veel mogelijk drempels wegnemen, dus we vonden het belangrijk dat deelname gratis bleef.’ Ook de keuze voor een locatie in de buurt hield de drempel laag. En de middag eindigde in de loop van de middag, zodat iedereen voor het donker weer thuis was.  

Betrokken partijen: 

• GGD Amsterdam (organisatie, voorlichting) 
• Maatschappelijk ondernemer (werving, organisatie) 
• Civic Amsterdam (welzijnsorganisatie) 
• Buurthuis Holendrecht 
• Hogeschool van Amsterdam (beweeg-bingo) 

Het resultaat? Meer dan 50 deelnemers, een volle dansvloer én veel nieuwe gezichten. ‘Met deze middag hebben we ook mensen bereikt die normaal niet naar activiteiten voor senioren komen’, vertelt Sam. ‘Dat hebben we echt te danken aan het feit dat Haidy langs de deuren is gegaan om ouderen uit te nodigen. 

De combinatie van een vrolijke disco met voorlichting over valpreventie pakte goed uit, merkte Sam. ‘We hielden het voorlichtingsdeel natuurlijk interactief, met veel vragen aan het publiek en leuke feitjes.’ Omdat hij zelf toevallig is opgeleid als fysiotherapeut hield hij een ‘mini-spreekuur’ waar deelnemers terecht konden met vragen. In de praktijk bleken de verschillende programmaonderdelen mooi op elkaar aan te sluiten: tijdens de bingo deden de deelnemers beweegoefeningen (begeleid door de IPZ-studenten). En van daaruit was het een kleine stap naar de disco. 

Naar aanleiding van de middag hebben ruim 20 senioren deelgenomen aan In Balans, een valpreventieprogramma voor thuiswonende 65-plussers met een verhoogd valrisico. ‘Zij hebben de training gevolgd in hetzelfde buurthuis’, vertelt Sam. ‘Ook daarna zijn er In Balans-groepen van start gegaan.’ De disco deed namelijk méér dan mensen aan het dansen krijgen. Ouderen gingen met elkaar in gesprek over valpreventie en medewerkers van het buurthuis weten nu beter hoe ze kunnen doorverwijzen als iemand een verhoogd valrisico heeft. 

Sam deelt graag de belangrijkste succesfactoren en aandachtspunten: 

Zoek de doelgroep op: ‘Er is veel aandacht voor mensen in een kwetsbare SEP. Maar het blijft vaak bij beleid. Om met die doelgroep in contact te komen, moet je er echt naartoe. Toen ik nog actief was als fysiotherapeut ben ik veel bij mensen in Zuidoost thuis geweest. Dat helpt me enorm om me in te leven in de doelgroep.’ In zijn huidige rol komt hij minder vaak over de vloer bij ouderen. ‘Toch ga ik met enige regelmaat bij bijeenkomsten langs en probeer dan ook het gesprek aan te gaan. Dat kost tijd maar dat is het zeker waard.’ 

Spreek mensen over hun ervaringen: Sam vond het belangrijk om bij de disco te zijn. ‘Het is heel leerzaam om mensen uit de doelgroep te spreken. Waar lopen ze tegenaan in het dagelijks leven? Hebben ze lichamelijke klachten? Komen ze weinig buiten omdat ze eenzaam zijn? Of voelen ze zich onveilig omdat het lampje in de galerij niet werkt en de woningcorporatie is vergeten om het te vervangen?’ 

Werk samen met lokale partners: Sams belangrijkste tip is om zo veel mogelijk met partners in de wijk samen te werken. ‘Lokale partners weten vaak veel beter wat er speelt. Dus betrek ze en luister naar hun ervaringen. Het was me als GGD’er niet gelukt om deze disco in mijn eentje te organiseren.’ 

Sluit aan bij bestaande activiteiten: ‘Dat scheelt in de kosten en je biedt mensen een vertrouwde omgeving met bekende gezichten. In ons geval werkte een disco goed. Ik was echt verrast over wat muziek teweeg kan brengen. Ik zag potjo-potjo – een Indonesische line dance –, er was een dance battle en ik heb zelfs ouderen zien twerken. Als een paar mensen beginnen, volgt de rest vanzelf.’