Een inclusieve aanpak valpreventie, hoe doe je dat?

De 9 principes voor een inclusieve aanpak valpreventie zijn gebaseerd op het kader Gezondheidsverschillen duurzaam aanpakken van Pharos. Pharos is het landelijk expertisecentrum op het gebied van het terugdringen van grote gezondheidsverschillen. Op deze pagina lees je hoe je de 9 principes kunt toepassen op het thema Valpreventie en geven we tips, voorbeelden en hulpmiddelen om gezondheidsverschillen bij het thema valpreventie aan te pakken.

Wat:
Door multi-problematiek bij mensen in een kwetsbare SEP, heeft valpreventie vaak geen prioriteit. Integreer valpreventie daarom in een brede aanpak waarin ook aandacht is voor andere, urgente problemen die spelen in het leven van de oudere.
Hoe:
Zoek bij het aanbieden van valpreventie verbinding met andere domeinen die belangrijk zijn voor deze doelgroep zoals een gezonde leefomgeving, sociale- en financiële basis en problematiek. Denk na over hoe deze elkaar kunnen aanvullen en versterken.
Tip:
Haak zoveel mogelijk aan bij bestaand aanbod, initiatieven en samenwerkingen in de regio die zich al richten op deze groep.

Wat: Om gelijke kansen te kunnen bieden aan alle ouderen met een verhoogd risico, is differentiatie nodig. Verzamel data over en ga in gesprek met de doelgroep en bezie vervolgens wat de mogelijkheden zijn om de aanpak aan te passen op basis van de behoeften van de doelgroep in jouw gemeente.
Hoe: Bij differentiatie voor deze doelgroep kun je denken aan: vertaalde of vereenvoudigde materialen, aanbieden van aparte beweeggroepen voor mannen en vrouwen, aangepast programma tijdens religieuze/culturele feestdagen, en de eventuele inzet van sleutelpersonen om de doelgroep te bereiken. Bezie altijd in samenspraak met de mensen zelf welke mogelijke belemmeringen zij ervaren en hoe deze kunnen worden weggenomen.   
Tip: Gebruik het regiobeeld van het RIVM om meer inzicht te krijgen in de samenstelling van de (oudere) bevolking binnen jouw gemeente.

Wat: Voldoende bewegen en gezond eten, draagt bij aan het gezond en sterk ouder worden en aan het voorkomen van valongevallen op latere leeftijd. Het is bekend dat een valpreventie aanpak voor mensen in een kwetsbare SEP al vanaf 55 jaar en ouder kan bijdragen aan het voorkomen van valongevallen. Stimuleer een gezonde leefstijl en begin daar zo vroeg mogelijk mee om een verhoogd valrisico op latere leeftijd zo lang mogelijk uit te stellen
Hoe: Zorg voor voldoende toegankelijk en passend preventief aanbod, zoals gratis beweeggroepen of voorlichtingsbijeenkomsten in huizen van de wijk waar de mensen die je wilt bereiken te vinden zijn. Het is belangrijk om bij de doelgroep na te gaan of er praktische, culturele of andersoortige drempels zijn die deelname hieraan verhinderen.
Tip: Organiseer ook (informatie)bijeenkomsten voor professionals die actief zijn in wijken waar deze doelgroep zich bevindt, om bewustwording, samenwerking en draagvlak voor (val)preventie te vergroten. 

Wat: Door met de doelgroep (vroegtijdig) samen te werken moeten valpreventie beleid of -interventies goed aansluiten bij hun belevingswereld, sociale normen, dagelijkse zorgen en de leefsituatie.
Hoe: Werk samen met de doelgroep aan een passende aanpak voor valpreventie (in co-creatie). Identificeer en prioriteer hun behoeften en drijfveren en sluit hierop aan met je aanpak. 
Tip: Neem de tijd en investeer vroegtijdig in relaties met (lokale) organisaties, sleutelpersonen en/of ambassadeurs die in verbinding staan met of deel uitmaken van de doelgroep. Dit helpt bij het opbouwen van een vertrouwensband. 

Wat: Professionals die een rol hebben in de ketenaanpak valpreventie hebben een open en integrale blik waarbij een persoon, en niet alleen het valrisico, centraal staat.
Hoe: Rust professionals toe met kennis en vaardigheden over hoe zij het beste de doelgroep kunnen bereiken, betrekken en/of met de doelgroep kunnen samenwerken en hen gemotiveerd kunnen houden. Hiervoor zijn verschillende cursussen en tools beschikbaar.
Tip: Zorg voor een duidelijk en toegankelijk aanspreekpunt. Dit kan bijvoorbeeld een rolmodel zijn met een vergelijkbare achtergrond. Dit zorgt voor herkenning en wekt vertrouwen.
Meer info: e-learning samenwerken met de mensen om wie het gaat

Wat: Ondersteun ouderen bij het nemen van de eerste stap naar valpreventie en help hen bij het vergroten van het zelfvertrouwen om het valrisico te verminderen. 
Hoe: Begin met een kleine, haalbare stap, zoals een medicatiecheck bij de apotheker, en laat mensen uit dezelfde doelgroep succesvolle ervaringsverhalen over valpreventie vertellen en wat het hen heeft gebracht.
Tip: Betrek het sociale netwerk zoals familie en vrienden. Zij kunnen sociale of praktische support geven. Maak het mogelijk om samen met een bekende deel te nemen aan een (valpreventieve) beweeginterventie. Dit geeft ouderen extra zelfvertrouwen om te beginnen met valpreventie.

Wat: De aangrijpingspunten voor een inclusieve valpreventie-aanpak kunnen heel divers zijn en de context is veranderlijk. Dit vraagt om een iteratief proces zodat de ketenaanpak steeds beter aansluit bij specifieke wensen en behoeftes van de doelgroep. 
Hoe: experimenteer met de implementatie van de ketenaanpak valpreventie en ga na wat werkt om daadwerkelijk de doelgroep goed te bereiken. Het kan bijvoorbeeld nodig zijn om onderdelen (opnieuw) aan te passen omdat het in de praktijk toch onvoldoende aansluit bij de doelgroep of omdat je niet de juiste doelgroep weet te bereiken.
Tip: Je kunt de beschikbare SPUK-middelen inzetten om de extra tijd van de betrokken stakeholders te vergoeden die nodig is om de valpreventie aanpak aan te scherpen en de aansluiting te verbeteren. Bekijk hoe je de vertegenwoordigers uit de doelgroep hierin gelijk kunt behandelen om gelijkwaardige samenwerking met de doelgroep te bevorderen. 

Wat: voor het bewaken van kwaliteit en voortgang zijn monitoring en evaluatie van groot belang. Belangrijke vragen zijn bijvoorbeeld: neemt de doelgroep deel aan de interventies, blijft de doelgroep komen en waarom wel/niet, is er continuïteit bij de aanbieders, zijn de interventies effectief voor deze doelgroep, welke aanpassingen zijn nodig?
Hoe: Monitor de valpreventie aanpak en reflecteer hierop regelmatig in multidisciplinair verband. Nodig hier ook ouderen of hun vertegenwoordigers voor uit om ook de ervaringen vanuit de doelgroep mee te nemen tijdens evaluatiemomenten.
Tip: Gebruik beschikbare tools voor de monitoring en evaluatie, zoals die van het RIVM.

Wat: Om duurzaam te werken aan het verlagen van het valrisico van ouderen in een kwetsbare SEP, is structurele opname in regulier beleid, financiering en in de praktijk noodzakelijk
Hoe: Besteed in beleid en interventies expliciet aandacht aan hoe je ouderen in een kwetsbare SEP gaat bereiken, betrekken en/of samenwerken. Zorg ook dat lokale projectleiders en uitvoerders hiervan op de hoogte zijn.
Tip: Besteed een deel van het  SPUK- budget specifiek om de valpreventie aanpak zo inclusief mogelijk te maken en te borgen in beleid en praktijk.