Opsporen

Je kan valrisico opsporen met de Valrisicotest welke is gebaseerd op de Wereldrichtlijn Valpreventie (2022). Indien een patiënt (≥65 jaar) zich meldt op de SEH met een val dan behoort deze al tot de hoog risico groep bij een positief antwoord op één van de onderstaande vragen:

1. Heeft de patiënt letsel ten gevolge van de val? Dit zal bij het merendeel van de SEH ouderen het geval zijn.
2. Heeft de patiënt twee of meer vallen gehad in het afgelopen jaar?
3. Was een wegraking de oorzaak van de val?
4. Kon de patiënt niet overeind komen na de val?
5. Is de patiënt kwetsbaar?

Het is aan te bevelen om valvragen uit de Wereldrichtlijn op te nemen in het EPD. Verpleegkundigen kunnen zo op gestructureerde wijze het valrisico in kaart brengen bij elke 65-plusser die zich presenteert na een val. Valvragen kunnen bijvoorbeeld gekoppeld worden aan reeds geimplementeerde screeningstools voor ouderen, zoals de APOP of de tool van de GEM-teams (Geriatric Emergency Medicine). Om ervoor te zorgen dat de valrisicosignalering onderdeel wordt van de standaard werkwijze, is het belangrijk om de kennis en bewustzijn van het SEH personeel te verhogen. Hiervoor hebben we een aantal tips.

Formeer kernteams op de SEH's

• Stel een SEH zorgpad coördinator aan. Dit kan een leidinggevende, arts of verpleegkundige met affiniteit voor het onderwerp zijn. De SEH zorgpad coördinator neemt de leiding in het opzetten van de voorwaarden van het zorgpad op de SEH, de uitvoer van de implementatiestrategieën en de monitoring van het proces op de SEH.
• Verzamel een groep kartrekkers. Zij kunnen helpen om anderen alert te houden bij het herkennen van ouderen, bijvoorbeeld door aan het begin van een dienst of tijdens de artsenoverdracht het zorgpad onder de aandacht te brengen en, wanneer ze iets opvangen over een patiënt die mogelijk in aanmerking komt, de vraag te stellen of anderen hier al aan gedacht hebben. Bovendien kunnen ze fungeren als klankbordgroep voor vragen van collega’s en het identificeren van problemen in het zorgpad. Dit kunnen zij weer terugkoppelen aan de SEH zorgpad coördinator of het kleine kernteam.

Informeer en geef voorlichting

• Plaats regelmatig korte berichten over het thema in de afdelingsnieuwsbrief voor artsen en verpleegkundigen. In het Amsterdam UMC waren de zogeheten wc-nieuwsbrieven een groot succes. 
• Zet zakkaartjes of posters in om de inclusiecriteria voor het zorgpad onder de aandacht te brengen. 

Organiseer educatieve bijeenkomsten

Organiseer regelmatig educatieve bijeenkomsten binnen de bestaande werkstructuren zoals de klinische les of overdracht. Behandel hierbij tenminste: het belang en inhoud van het zorgpad, het motiveren van ouderen en taken van het SEH personeel. 

Koppel gemiste vallers terug

Zijn er ouderen die aan de inclusiecriteria voldoen gemist? Koppel dit terug aan artsen en verpleegkundigen. Om er achter te komen welke ouderen gemist zijn, is er monitoring nodig. Hiervoor kun je gebruik maken van het EPD. 

Een val kan een symptoom zijn van een onderliggende ziekte. We noemen dit een atypische ziektepresentatie. Het is daarom belangrijk om op ‘rode vlaggen’ te letten, denk aan:

• Kwetsbaarheid
• Multimorbiditeit en polyfarmacie
• Herhaaldelijk of onverklaard vallen 
• Vermoeden hartaandoening (wegraking ten tijde van de val, hartkloppingen of kortademigheid rondom de val, cardiale voorgeschiedenis, afwijkingen op het ECG) 
• Plotselinge functionele of cognitieve achteruitgang
• Onverklaarbaar of ongewenst afvallen in de afgelopen maand (≥3 kilo)

Om een atypische ziektepresentatie uit te sluiten, wordt geadviseerd bij ouderen die zich presenteren met een val op de SEH standaard een lab, een ECG en een urinesediment te bepalen. Het lab bestaat uit: CRP, Hb, Ht, BSE, MCV, leukocyten, L-differentiatie, trombocyten, natrium, kalium, kreatinine, ureum, calcium, albumine, magnesium, glucose, bilirubine, ALAT, ASAT, gamma GT, alkalische fosfatase, TSH (indien afwijkend FT4), vitamine B12, foliumzuur, vitamine D en vitamine B1. En op basis van de presentatie het onderzoek uit te breiden met bijvoorbeeld beeldvorming zoals een X-thorax of bijvoorbeeld een virale swab.

Ouderen worden vaak overweldigd door de gebeurtenissen rond een bezoek aan de SEH. Hierdoor kan het moeilijk zijn om alle informatie te onthouden. Je kan het daarom beter kort houden. Geef aan dat de patiënt een hoog risico heeft op herhaald vallen en dat een valrisicobeoordeling nodig is om het valrisico verder in kaart te brengen. Voor meer informatie over valpreventie en het valpreventiezorgpad kan je een folder ontwikkelen. Hierin kunnen de contactgegevens van de ketenpartners worden vermeld, zodat ouderen zelf ook contact kunnen opnemen. Voor de motivatie van ouderen om iets te doen aan hun valrisico is het overigens heel belangrijk dat het onderwerp door een arts ter sprake wordt gebracht. Een arts heeft autoriteit en daarom zal een patiënt eerder geneigd zijn dit advies op te volgen.

Het in contact brengen van ouderen met professionals voor een valrisicobeoordeling buiten de SEH is een van de meest uitdagende aspecten van het valpreventiezorgpad. Ouderen zijn zich vaak onvoldoende bewust van de ernst van een hoog valrisico en hebben veelal andere, meer acute gezondheidgerelateerde problemen die aandacht nodig hebben. Het initiatief voor het maken van een afspraak voor een valrisicobeoordeling kan je daarom het best bij de professional leggen. Zo liet onderzoek in het Amsterdam UMC zien dat minder dan 20% van de ouderen na ontslag van de SEH contact opnam voor een afspraak. Als de fysiotherapeut in de eerste lijn contact opnam met de patiënt dan werd in 80% van de gevallen een afspraak gemaakt. Een transmurale link in het EPD