Ouders vinden het spannend om hun kind te laten fietsen door het drukke verkeer. Veel ouders stellen zichzelf dan ook de vraag of ze een fietshelm voor hun kind moeten kopen. Maar, hoeveel meerwaarde heeft het dragen van een fietshelm? Hoe werkt deze? En kun je met een fietshelm letsel voorkomen?

Voorkomen is beter dan genezen

Uiteindelijk willen we allemaal hetzelfde; ongevallen met fietsende kinderen in het verkeer voorkomen. Daarvoor is het vooral belangrijk dat kinderen goed leren fietsen en leren hoe ze zich veilig gedragen in het verkeer. In dit blog vind je tips die je ouders hierover kunt geven. Daarnaast moet de weg in orde zijn. De gemeente is verantwoordelijk om te zorgen voor een veilige verkeerssituatie. 

Dit maakt de kans op ongevallen kleiner. Toch kan een kind bij een ongeval betrokken raken. Het dragen van een fietshelm zal dat niet voorkomen. Maar het dragen van een fietshelm kan dan wel degelijk nut hebben.

In de wetenschappelijke literatuur zijn veel voordelen en weinig nadelen te vinden voor helmgebruik op de fiets (Høye, 2018a; Høye, 2018b). Als VeiligheidNL stimuleren we het dragen van een fietshelm bij kwetsbare verkeersdeelnemers, met als doel het aantal fietsslachtoffers met hoofd- en hersenletsel te laten dalen. We adviseren professionals dan ook ouders te laten weten dat hun kinderen zeker baat kunnen hebben bij het dragen van een fietshelm. Lees hieronder verder waarom.

Een fietshelm kan schade beperken

Als een kind bij een ongeval betrokken raakt, is er kans op (ernstig) hoofd- en hersenletsel. Een fietshelm kan een kind tegen dit letsel beschermen. Een fietshelm beschermt het hoofd via de schuimlaag in de helm. De laag veert mee en vermindert zo de impact op de hersenen. Om de schuimlaag heen zit de gladde, harde buitenkant van de helm. Deze buitenkant is glad, zodat hij makkelijk over de grond kan glijden en zo voor weinig weerstand zorgt. Dit verkleint de kans op nekletsel. De buitenkant is hard, zodat de helm de kracht van de klap kan verdelen over een groter oppervlak. Daarnaast beschermt de harde buitenkant het hoofd tegen het binnendringen van scherpe voorwerpen. Het bandje onder de kin zorgt ervoor dat de helm op het hoofd blijft zitten (SWOV, 2019b).

Een schatting van het Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid (SWOV) (2019a) laat zien dat als iedereen een fietshelm zou dragen, er maximaal vijf minder dodelijke verkeersslachtoffers onder de 12 jaar zouden zijn en 200 minder ernstig gewonde verkeersslachtoffers in deze leeftijdsgroep. Het dragen van een fietshelm vermindert het risico op dodelijk hoofd- en hersenletsel met 71%. En het risico op ernstig hoofd- en hersenletsel met 60% (Høye, 2018a). Dit geldt voor alle fietsers, dus ook volwassenen. Onderzoek van VeiligheidNL (Krul e.a., 2022) toont ook de meerwaarde van een fietshelm aan: het dragen van een fietshelm vermindert de kans op hoofdletsel met 62% en de kans op hersenletsel met 33%. VeiligheidNL onderzoekt momenteel het effect van helmgebruik specifiek bij kinderen.

Meeste bescherming bij enkelvoudige ongevallen

Ondanks dat een fietshelm de schade kan beperken, is de helm niet bij alle type ongevallen even effectief. Bij een aanrijding door een auto met hoge snelheid, biedt een helm bijvoorbeeld minder bescherming. Een fietshelm is vooral doeltreffend bij enkelvoudige ongevallen

Tegenstanders van een fietshelmplicht halen aan dat een fietshelm niet bij elk ongeval even effectief is in het voorkomen van hoofd- en hersenletsel. Ook geven ze aan dat een fietshelm leidt tot meer verwondingen aan de nek en dat fietsers met een helm zich mogelijk juist gevaarlijker gaan gedragen (omdat ze toch beschermd zijn). Een fietshelm zou dus een vorm van schijnveiligheid bieden. Verder denken ze dat minder mensen zullen fietsen als er een fietshelmplicht is en fietsen een gevaarlijk imago kan krijgen.

Het is echter onduidelijk of het verplichten van een fietshelm effect heeft op het fietsgebruik. Wetenschappelijke onderzoeken laten gemengde resultaten zien. Wel is het duidelijk dat er geen wetenschappelijk bewijs is dat fietsers met een helm zich onveiliger gedragen. Ook is er geen significante stijging van het aantal nekletsels (Høye, 2018a; Høye, 2018b).

Voorstanders van een fietshelmplicht geven aan dat een fietshelm ernstige hoofd- en hersenletsels kan verminderen (Høye, 2018a). Ook blijkt uit onderzoek dat een helmplicht voor kinderen een gunstig effect heeft op de veiligheid van de fietsende kinderen zelf. Een helmplicht voor alle fietsers leidt zelfs tot een nog groter veiligheidseffect (Høye, 2018b). Mogelijk omdat volwassenen een voorbeeldfunctie hebben en er dan meer op toezien dat kinderen ook daadwerkelijk een helm dragen.

Tot op heden is er geen fietshelmplicht en maken ouders zelf de keuze of ze hun kinderen een helm laten dragen. Als professional beschik je nu over informatie om ouders hierin te adviseren. 

Referenties:

EOS wetenschap (2019). De fietshelm: stimuleren, verplichten of afvoeren?

Høye, A. (2018a). Bicycle helmets–To wear or not to wear? A meta-analyses of the effects of bicycle helmets on injuries. Accident Analysis & Prevention, 117, 85-97.

Høye, A. (2018b). Recommend or mandate? A systematic review and meta-analysis of the effects of mandatory bicycle helmet legislation. Accident Analysis & Prevention, 120, 239-249.

Krul, I., Valkenberg, H., Asscheman, S., Stam, C. & Klein Wolt, K. (2022). Fietsongevallen en snor-/bromfietsongevallen in Nederland. VeiligheidNL: Amsterdam.

Nederlands Normalisatie-Instituut (2012). NEN-EN 1078 - helmen voor fietsers en voor gebruikers van skateboards en rolschaatsen. NEN: Delft. Geraadpleegd op 17 mei 2022 via NEN-EN 1078:2012+A1:2012 en

SWOV (2019a). Mogelijke slachtofferreductie door de fietshelm. Instituut voor Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid (SWOV): Den Haag.

SWOV (2019b). Fietshelmen. SWOV-factsheet, juni 2019, Den Haag.

Veilig Verkeer Nederland (2022). Trends & Ontwikkelingen Helmgebruik op de fiets. VVN-factsheet, april 2022, Amersfoort.