Veilig Productgebruik
Oorzaken vuurwerkongevallen met legaal consumentenvuurwerk
Het aantal letsels door afsteken van consumenten vuurwerk rond de jaarwisseling is de laatste jaren niet afgenomen, ondanks voorlichting, handhaving en een verbod op bepaalde typen vuurwerk. Jaarlijks bezoeken in slechts enkele dagen tijd veel slachtoffers de SEH-afdelingen en huisartsenposten. Voor het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat hebben we onderzoek uitgevoerd naar de belangrijkste oorzaken van ongevallen met legaal consumentenvuurwerk.
Status
Onderzoek type
Onderzoek
Het veilig afsteken van vuurwerk rondom de jaarwisseling vereist gerichte preventie en effectief beleid. Specifieke informatie over de toedracht en oorzaak van vuurwerkongevallen die tot letsel leiden is hierbij cruciaal: wat gebeurde er, waar ging het fout en wie of wat was daarvoor (mede) verantwoordelijk? Het onderzoek geeft inzicht in de belangrijkste oorzaken van ongevallen met legaal consumentenvuurwerk over de periode 2015-2020. Deze resultaten kunnen voor beleidsmakers leidend zijn in het bepalen van doelgroepen, producten en omstandigheden waarop beleid kan ingrijpen.
Welk aandeel van de vuurwerkongevallen wordt veroorzaakt door gedrag en welk aandeel door productfalen?
In het algemeen kan geconcludeerd worden dat in 38 procent van de vuurwerkongevallen (onvoorzichtig) gedrag mede een rol speelde in het veroorzaken van het ongeval (uit de hand afsteken, stunten), en dat in ruim een kwart (27%) van de gevallen een ondeugdelijk product (mede) oorzaak was, dat vooral vaak te vroeg of te laat afging. Bij vier op de tien vuurwerkongevallen was niet vast te stellen of voornamelijk gedrag of productfalen een rol speelde, waarbij van een groot deel niet voldoende specifieke informatie over de oorzaak bekend is om meer te zeggen dan dat een persoon/omstander geraakt werd door vuurwerk of (brandende) vuurwerkdeeltjes.
Welke specifieke oorzaken (binnen gedrag en productfalen) van vuurwerkongevallen zijn er te benoemen en hoe vaak komen die voor?
De belangrijkste specifieke oorzaken waren vuurwerk dat te vroeg afging (17%), en het afsteken van vuurwerk vanuit de hand (15%) of ander onvoorzichtig gedrag (10%), zoals vuurwerk dat niet afging opnieuw afsteken. Daarnaast werden veel omstanders geraakt door vuurwerk (18%) of (brandende) deeltjes van vuurwerk (9%), zonder dat bekend is of dit specifiek aan gedrag of het product vuurwerk kan worden toegeschreven.
Zijn er verschillen in oorzaken van vuurwerkongevallen aan te wijzen voor afzonderlijke leeftijdsgroepen of typen letsel?
Bij de jongere leeftijdsgroepen lag relatief vaker gedrag ten oorsprong aan het ongeval, bij de oudere slachtoffers - relatief ten opzichte van de jongeren - vaak het vuurwerkproduct. Oogletsel werd vaker door een falend product veroorzaakt dan door gedrag, brandwonden ontstonden vaker door gedrag.
Welke rol spelen gedrag en productfalen bij het ontstaan van vuurwerkongevallen voor de verschillende typen vuurwerk?
Specifiek voor de afzonderlijke typen vuurwerk kan in het algemeen geconcludeerd worden dat ongevallen met Single Shots, rotjes en Ratelbanden, grondbloemen en sterretjes vaker onvoorzichtig of onverantwoordelijk gedrag als oorzaak hadden. Bij ongevallen met cakeboxen, compounds en fonteinen was het product vaker de oorzaak dan gedrag. In vier op de tien gevallen van letsels door vuurpijlen is over de oorzaak van het ongeval niet meer bekend dan dat het slachtoffer als omstander geraakt werd door een vuurpijl.
Welke rol spelen specifieke oorzaken bij het ontstaan van vuurwerkongevallen voor de verschillende typen vuurwerk?
Single Shots zorgden vaak voor letsel door vanuit de hand afgestoken te worden, maar ook door te vroeg af te gaan of een omstander te raken. De belangrijkste oorzaak van ongevallen met rotjes was het uit de hand afsteken, in een derde van de gevallen zorgde dit voor het letsel. Vuurpijlen raakten in vier op de tien gevallen waarin het mis ging een omstander. Cakeboxen, compounds en fonteinen veroorzaakten veel letsel door te vroeg af te gaan of door om te vallen, wat in geval van de cakeboxen en compounds waarschijnlijk een productie- op opslagfout is. Grondbloemen werden te vaak uit de hand afgestoken of kwamen in kleding terecht, en sterretjes leidden tot letsel door onvoorzichtig gedrag.
Door samenvoeging van de beschikbare gegevens over vijf jaarwisselingen konden in dit onderzoek betrouwbaardere en specifiekere uitspraken worden gedaan over de verschillende oorzaken van vuurwerkongevallen door afzonderlijke typen vuurwerk, en binnen leeftijdsgroepen en verschillende typen letsel, dan in afzonderlijke jaarrapportages. Uiteraard zeggen deze conclusies niets over veranderingen in die oorzaken over de afgelopen jaren, onder invloed van onder andere preventie en beleid, zoals voorlichting, het verbod op verkoop van Romeinse kaarsen en babypijltjes, of het instellen van vuurwerkvrije zones. De invloed van nieuwe richtlijnen die tijdens de jaarwisseling van 2020-2021 van kracht zijn zal op dat moment opnieuw goed gemonitord moeten worden.
Aan de slag
Meer over onderwerpen:
Meer voor werkvelden:
Veilig Productgebruik
Elke dag belanden er 600 mensen op de Spoedeisende Hulp door een ongeval met een consumentenproduct. Soms is het product onveilig, maar in veel gevallen is menselijk gedrag de oorzaak van letsel. Het thema Veilig productgebruik zet zich in om ernstig letsel als gevolg van het onjuist gebruiken van een product te voorkomen.