Kleine risico's horen bij het leven. Daarom is het belangrijk jonge kinderen de ruimte te geven om de wereld te ontdekken en oplossingen te zoeken. Door die ervaringen ontwikkelen ze belangrijke vaardigheden. Zelf dingen proberen helpt hen:

• Motorisch: betere balans, coördinatie en spierkracht. 
• Sociaal: samenwerken, emoties herkennen en conflicten oplossen. 
• Mentaal: zelfvertrouwen en veerkracht vergroten.

Wat zijn kleine risico’s? 

Bij kleine risico’s is er altijd een kans dat een kind zich bezeert. Maar de voordelen zijn altijd groter dan de mogelijke gevolgen. Maar hoe bepaal je nou welke risico’s wel passend zijn en welke niet? 

Om kleine risico's goed te begrijpen, moeten medewerkers weten welke grote risico's vermeden moeten worden. Ook is het belangrijk om te weten welke risico's aanvaardbaar zijn en welke niet. Dit kan per kind verschillen, afhankelijk van hun vaardigheden en karakter. 

Met dit stappenplan bepaal je samen welke kleine risico's geschikt zijn om kinderen mee te leren omgaan. 

Stap 1: Observeren 
Observeer welke risico’s er in de omgeving zijn. Dit kan bijvoorbeeld spelen op klimtoestellen zijn, omgaan met water of zand, of het leren gebruiken van eenvoudige gereedschappen. 

Stap 2: Inventariseren 
Bespreek met het team welke situaties kleine risico's kunnen zijn die passen bij de ontwikkeling van kinderen. Let op verschillen tussen kinderen. Elk kind is anders en moet klaar zijn om met risico's om te gaan. Vaak weet een kind zelf wat het wel of niet kan en zal het zichzelf niet onnodig in gevaar brengen. 

Stap 3: Inschatten speelwaarde 
Kijk samen met je team naar de voordelen en gevolgen van het risico. Wat leren de kinderen ervan? Denk bijvoorbeeld aan hun motorische, sociale of cognitieve vaardigheden.  

Vraag elkaar: 

• Is het leuk voor het kind? 
• Leert het inschatten van hoogte, snelheid of diepte? 
• Versterkt het de motorische, sociaal-emotionele of cognitieve vaardigheden? 
• Draagt het bij aan zelfvertrouwen of zelfstandigheid van het kind? 

Een voorbeeld: klimmen op hoogte helpt kinderen ontdekken wat ze wel of niet durven. 

Stap 4: Bepaal wat er nodig is
Is er passend toezicht en begeleiding voor het bieden van dit kleine risico? Hoe ziet dat eruit? Is het materiaal dat je aanbiedt geschikt? Zijn er duidelijke afspraken met het kind, indien nodig? 

Door deze stappen te volgen, kan je met het team verantwoorde keuzes maken over kleine risico’s en hoe deze bijdragen aan de ontwikkeling van de kinderen, in lijn met de wet IKK voor veiligheid en gezondheid.

Je kunt kinderen op hele verschillende manieren leren omgaan met kleine risico’s. Het kan onderdeel zijn van dagelijkse activiteiten. Hierbij hebben ze het vaak niet eens door. Maar het kan ook grootser met aparte activiteiten, of als onderdeel van het spelen. 

Zo integreer je kleine risico’s in de dagelijkse praktijk 

• Breekbaar servies gebruiken
  Kinderen oefenen voorzichtig omgaan met glazen, bekers en borden.
• Zelf brood smeren
  Kinderen leren met een mes om te gaan en krijgen daardoor zelfvertrouwen.
• Helpen koken
  Onder begeleiding leren kinderen bijvoorbeeld de oven te gebruiken, wat hen verantwoordelijkheid geeft.
• Zelf handen wassen en de kraan bedienen
  Dit helpt kinderen hygiëne en motorische controle te ontwikkelen. 

Organiseer activiteiten 

• Bakken
  Ga samen met de kinderen koekjes of brood bakken. Zo leren de kinderen onder andere de oven te gebruiken en te snijden, wat hen verantwoordelijkheid geeft.
  
• De natuur in
  Kinderen leren op welke planten bijen, wespen en teken kunnen zitten. Ze leren wat ze moeten doen als ze deze insecten tegenkomen. 
  
• Klimmen en balanceren
  Door te klimmen, springen en balanceren op speeltoestellen of natuurelementen verkennen ze hun grenzen. Balanceren is een activiteit die kinderen van nature doen, op de rand van de zandbak, een smalle plank of een liggende boomstam. Dit helpt kinderen hun evenwicht te ontwikkelen. 
  
• Een vuurtje maken en marshmallows roosteren
  Kinderen leren geduld, samenwerken, motorische vaardigheden en inzicht in oorzaak-gevolg en krijgen meer vertrouwen in hun eigen kunnen. 
  
• Touwtrekken
  Touwtrekken is leuke groepsactiviteit die motoriek, kracht en samenwerking stimuleert. Zorg voor goede begeleiding en een veilige gewichtsverdeling in het team. Kleine kinderen vooraan, grotere kinderen achteraan.

Risicovol spelen 

Risicovol spelen is in onze optiek dé manier om kinderen spelenderwijs te leren omgaan met kleine risico's. Er zijn 8 vormen, per vorm geven we je nog wat meer inspiratie. 

Spelen met risicovolle voorwerpen 
Leer kinderen omgaan met scharen, messen, hamers en zagen. Kijk daarbij goed naar de vaardigheden van het kind, niet naar de leeftijd. Onder begeleiding kan elk voorwerp veilig worden gebruikt, zolang je zorgvuldig overweegt of en hoe je het aanbiedt. Het leren omgaan met ‘grote-mensen-materialen’ geeft kinderen niet alleen een gevoel van verantwoordelijkheid, maar stimuleert ook hun persoonlijke groei.

Spelen op hoogte
Geef kinderen de vrijheid om zelf op hoogte te spelen, maar wel met duidelijke grenzen over waar ze niet mogen klimmen. Kinderen voelen zelf goed aan hoe hoog ze kunnen en willen klimmen. Til kinderen daarom niet naar een hoogte die ze zelf niet kunnen bereiken. Voor jonge kinderen kan een verhoging van 10 cm al voldoende uitdaging bieden. Hoogtes ontdekken is mogelijk op elke leeftijd, zolang het kind zich veilig voelt. 

Spelen met snelheid 
Laat kinderen spontaan snelheid ervaren, creëer hiervoor speelmogelijkheden binnen als buiten. Bijvoorbeeld door te fietsen en te rennen. Binnen kun je zorgen voor een rustige en een drukke zone om andere activiteiten niet te verstoren. Begeleid het spel op afstand en rustig. Als het roekeloos wordt, kun je gerichte instructies geven zoals “Kijk voor je” of “Let op wie er aankomt”. Snel spel bevordert motorische vaardigheden, balans en diepte-inzicht en biedt kinderen een leuke en spannende ervaring. 

Spelen uit het zicht 
Moedig kinderen aan om samen op ontdekking te gaan. Laat ze uit het zicht te spelen, zoals bij kiekeboe, verstoppertje of spelen in donkere ruimtes. Dit helpt kinderen om op zichzelf te vertrouwen en de veilige haven te verlaten. Je kunt dit zowel binnen als buiten doen. Binnen kun je denken aan privéplekjes, zoals bankjes, tijdelijke doeken over babyboxen of lage kastjes die van de muur zijn geplaatst. En buiten aan verstophoekjes zoals struiken, schuurtjes, holle boomstammen en speelhuisjes. Maak wel duidelijke afspraken met de kinderen over waar ze wel of niet mogen spelen. Spelen uit het zicht bevordert de zelfredzaamheid van kinderen en helpt hen om zowel op zichzelf als op hun speelkameraadjes te vertrouwen.  

Stoeien
Tijdens het stoeien oefenen kinderen hun grove motoriek, evenwicht en coördinatie. Laat kinderen zoveel mogelijk stoeien, zowel binnen als buiten. Dit kan spontaan gaan, maar je kunt ook activiteiten aanbieden waarbij je de mogelijkheid tot stoeien creëert. Stoeien gebeurt natuurlijk wel op veilige ondergronden zoals matten, hoog gras, mossige plekken of in een ballenbak. Vermijdt stoeien op harde ondergronden zoals stenen.   

Spelen op risicovolle plekken 
Kinderen worden vaak aangetrokken tot risicovolle plekken. In plaats van deze plekken te verbieden, kun je er juist ook een speelkans van maken. Geef kinderen de ruimte om hun eigen speelplek vorm te geven. Binnen kunnen ze bijvoorbeeld constructies maken van meubels en materialen. Of ga op stap in de buitenwereld. Wist je dat de stoep voor de kinderopvanglocatie al spannend kan zijn voor kinderen? Spelen op risicovolle plekken helpt kinderen niet alleen hun grenzen te verkennen, maar ook rekening te houden met mogelijke gevaren in hun omgeving. Dit draagt bij aan hun zelfredzaamheid en bewustzijn van risico's.

Spelen met impact 
Activiteiten zoals botsen, stoten, vallen en springen zijn natuurlijke vormen van spel voor kinderen. Dit soort spel helpt hen hun grove motoriek, evenwicht, coördinatie en dieptezicht te ontwikkelen, en laat hen het effect van impact in hun lichaam voelen. Bied ruimte voor vrij spel met impact, waarbij kinderen leren om rekening te houden met hun vriendjes en vriendinnetjes. Ze leren zo de natuur en hun (speel)materialen te respecteren, en zorgen ervoor dat alles heel blijft. Ook tijdens hun actieve spel 

Plaatsvervangend risico 
Kinderen ervaren spanning en uitdaging door te kijken naar anderen die risico’s nemen. Dit plaatsvervangend leren begint al op jonge leeftijd. Meestal kiezen ze alleen risico's waar ze zelf aan toe zijn, ook al kan dit ouders soms zorgen baren. Is iets te gevaarlijk om zelf te proberen? Creëer dan een veilige omgeving waarin ze het op hun eigen niveau kunnen ervaren. Moedig terughoudende kinderen actief aan. Door te kijken naar anderen, ontdekken kinderen hun grenzen en durven ze die te verleggen.