Artikel

Wat kan jij als ouder doen om je kind veilig(er) naar de middelbare school te laten fietsen?

De scholen starten weer vanaf 19 augustus (in regio Zuid) en dat betekent dat het (fiets)verkeer tijdens de spits weer volop gaat toenemen de komende tijd. Ook een nieuwe lichting brugklassers moet wennen aan een nieuwe, vaak langere fietsroute. En misschien heb je voor jouw kind wel een elektrische fiets of fatbike gekocht om de afstand naar zijn of haar nieuwe school behapbaar te maken. Lees in dit artikel wat jij kan doen om je kind veilig(er) naar school te laten fietsen.

Aantal jonge fietsslachtoffers blijft stijgen

Helaas zien we na de zomervakantie, in de maanden augustus en september, een structurele stijging in het aantal jonge fietsslachtoffers. Extra opvallend is de stijging bij jonge middelbare scholieren, die voor het eerst naar hun nieuwe school fietsen

H. van der Does, I Krul, K. Klein Wolt (2022). Fietsongevallen 8-14 jarigen, SEH-bezoeken 2012-2021, VeiligheidNL. In opdracht van Veilig Verkeer Nederland.

We vrezen dat zeker met de populariteit van de (opgevoerde) fatbikes deze trend niet zomaar gekeerd is en delen onze inzichten graag omdat we ook weten dat jij als ouder een cruciale rol speelt in de verkeersveiligheid van je kind. Het is belangrijk om je eigen (voorbeeld)rol hierbij niet te onderschatten. Uit onderzoek blijkt hoe gevoelig een kind op deze leeftijd nog is voor jouw adviezen en waarschuwingen

F. Huizinga, S. van der Geest, G. Dekker (2022). Jongeren en ouderbetrokkenheid bij verkeersveiligheid. TeamAlert. | G. Tertoolen, I. Stoot, N. Methorst, S. Honkoop (2023). Verkeerseducatie. Een onderzoek naar de rol van opvoeders in verkeerseductie. Onderzoek naar rol opvoeders in verkeerseducatie, ROV Zuid-Holland, 6 november 2023. XTNT. In opdracht van ROV Zuid-Holland.

Wat kan jij doen om bij te dragen aan de verkeersveiligheid van je kind?

F. Huizinga, S. van der Geest, G. Dekker (2022). Jongeren en ouderbetrokkenheid bij verkeersveiligheid. TeamAlert. | S.T. van der Kint, C. Mons (2023). Interpolis Barometer 2023. Vragenlijststudie mobiel telefoongebruik in het verkeer. SWOV. | Informatieflyer - Help je brugklasser veilig op weg! ROV Zuid Holland. https://www.maakeenpuntvannul.nl/wp-content/uploads/2024/06/ROVZH-2401.14-Flyer-a5-MVS_v01c-Digi.pdf Bezocht op: 14 augustus 2024.

laten zien dat ouders een belangrijke bijdrage leveren aan de verkeerskennis van hun kinderen gedurende de kindertijd en vroege tienerjaren. Op basis van deze onderzoeken, hebben we de voornaamste concrete adviezen op een rij gezet, zodat je je kind met een gerust hart deel kunt laten nemen aan het verkeer.

Wat je als ouder kunt doen

Ga het gesprek aan met je kind over veilig gedrag in het verkeer. Vraag wat je kind ergens van vindt en deel ook jouw ideeën over veilig gedrag in het verkeer. Laat je kind ook eens meekijken vanuit jouw perspectief, bijvoorbeeld tijdens een autorit met slecht weer.
Geef zelf het goede voorbeeld. Kinderen kijken tot op latere leeftijd veel af van hun ouders. Zij kopiëren, bewust en onbewust, veel van het gedrag dat zij zien van hun opvoeders. Probeer daarom altijd het juiste voorbeeld te geven op de fiets.
Ontdek samen de nieuwe fietsroutes naar de middelbare school om zo ook te weten welke risico’s je kind wellicht tegenkomt onderweg.
Wanneer je kind toe is aan een nieuwe fiets, neem dan samen de tijd om deze uit te zoeken. Ga hiervoor het liefst naar een fysieke winkel en laat je daar informeren over waar je op moet letten mocht je bijvoorbeeld een (elektrische) fiets of fatbike willen aanschaffen. Dit kunnen factoren zijn zoals kwaliteit van het materiaal, kwaliteit van de remmen, het maximale gewicht dat de fiets kan dragen etc.
Jongeren zijn onvoldoende in staat om zelf risico’s goed in te schatten. Bespreek ook wat de financiële, fysieke en materiële gevolgen zouden kunnen zijn op het moment dat je kind een ongeluk krijgt met een (opgevoerde) elektrische fiets of fatbike. Verderop in dit artikel: wat je als ouder moet weten over de fatbike.
Overweeg de aanschaf van een fietshelm. Het dragen van een fietshelm is niet verplicht, maar kan veel ellende voorkomen. Wanneer je een fietshelm draagt op een gewone fiets, dan verklein je de kans op hersenletsel met 36 procent en de kans op hoofdletsel met 62 procent. Aangezien je kind op een elektrische fiets en/of fatbike nog harder gaat, is het juist op deze voertuigen erg zinvol om je kind een helm te laten dragen. Wees hierbij ook bewust van je voorbeeldfunctie als ouder en overweeg dus ook zelf om een fietshelm te dragen.

Wat zijn de belangrijkste oorzaken van fietsongevallen bij 12-17-jarigen?

De meeste ongevallen worden veroorzaakt door eigen gedrag. Voorbeelden hiervan zijn: niet goed opletten, stuurfouten, vanuit stilstand omvallen en afleiding onderweg

K. Houwaart, M. van Dijk, M. Hermans, M. Versteeg (2023). Afleiding op de fiets. Een onderzoek naar afleidingsvormen bij kinderen en (jong)volwassen fietsslachtoffers. VeiligheidNL. In opdracht van de provincie Utrecht.

Maar ook doordat er steeds snellere en (soms ook) illegale fietsen op de markt aangeboden worden, zien we een toename in het aantal verkeersongevallen met ernstig letsel. Zo publiceerde het Parool cijfers waaruit blijkt dat de politie in Amsterdam van februari tot half juni 2024, in totaal 215 keer iemand op een fatbike staande hield. In 117 gevallen bleek het voertuig opgevoerd. Dit gebeurde in de meeste gevallen met een gashendel, maar soms ook via de fietscomputer.

Fatbikes populair, maar ook een zorgelijke trend

We zien een toename van het aantal SEH bezoeken als gevolg van een verkeersongeval met een fatbike. Deze toename zien we op de 13 spoedeisende hulp-afdelingen die dit registreren in het letsel informatie systeem (LIS) van VeiligheidNL

H. Toet, B. Blatter, M. Panneman, N. Wijnstok, E. Sprik (2019). Letsel Informatie Systeem (LIS) Methoden en toepassingen. VeiligheidNL. https://www.veiligheid.nl/onderzoek/onderzoeksvormen/landelijke-monitoring Bezocht op: 14 augustus 2024.

In het jaar 2022 waren er slechts zeven fatbike ongevallen bekend, terwijl dit er in 2023 al 59 waren. De eerste maanden van 2024 (januari t/m april) laten zien dat deze trend zich voortzet. In deze periode zijn 33 fatbike slachtoffers geregistreerd. Hiervan had 55% ernstig letsel en 27% van alle fatbike slachtoffers had hersenletsel (licht en ernstig).

De groep 10-14 jarigen is in deze aantallen oververtegenwoordigd is. In 2023 was 32% (19 van de 59) van de fatbike slachtoffers tussen de 10 en 14 jaar. In de eerste maanden van 2024 vormen de 10-14 jarigen zelfs 52% (17 van de 33) van alle fatbike slachtoffers.

fatbike in het straatbeeld

Wat je als ouder moet weten over de fatbike

Een fatbike valt in dezelfde categorie als een elektrische fiets. Dat betekent dat de trapondersteuning maximaal 25 kilometer per uur mag zijn. Een gashendel die je ondersteunt bij snelheden boven 6 kilometer per uur is verboden.
De motor mag maximaal 250 Watt continu vermogen hebben.
Fatbikes (en elektrische fietsen in het algemeen) die voldoen aan de EN-15194 norm zijn uitvoerig getest. Deze fatbikes voldoen aan strenge eisen van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA). Bij hele goedkope fatbikes of fatbikes uit China is de kwaliteit vaak minder. De kans op ongelukken is bij deze fatbikes groter, doordat het frame kan breken of de remmen niet goed werken.
Fietsers (inclusief elektrische fiets en fatbike) hebben geen verzekeringsplicht. Echter als een fatbike is opgevoerd, dan valt hij officieel onder een motorvoertuig. De bestuurder moet dan minimaal 16 jaar zijn, is verplicht een aansprakelijkheidsverzekering te hebben, een helm te dragen, een rijbewijs te hebben en een kenteken te hebben.
Als een bestuurder een ongeluk krijgt met een opgevoerde fatbike, is deze dus niet verzekerd. De schade aan de fatbike en/of mogelijke ziekenhuiskosten moet de bestuurder zelf betalen. Ook schade die de bestuurder toebrengt aan een andere partij komen voor eigen rekening. Opvoeders worden aansprakelijk gesteld voor schade veroorzaakt door hun kinderen tot 15 jaar.
Heb je een opgevoerde fatbike en houdt de politie je staande? Dan riskeer je een boete van minimaal €290. Deze boete kan oplopen tot over de €1.000 als je meerdere overtredingen begaat, omdat je niet aan de wettelijke eisen voldoet die behoren bij het hebben van een motorvoertuig (zie punt 4). Na meerdere overtredingen mag de politie de opgevoerde fatbike ook in beslag nemen en vernietigen. Bij strafbare feiten loopt de fatbike eigenaar het risico op een strafblad.

Welke regels gelden voor mijn elektrische fiets (e-bike, elektrische bakfiets en fatbike)? | Rijksoverheid.nl Fatbikes: populair, maar met nadelen| ANWB Wetgeving en regels voor fatbikes (veilige-fatbikes.nl) https://nieuwsfiets.nu/2024/03/12/fatbike-merken-strijden-tegen-opgevoerde-fatbikes/

Wat maakt de politie dagelijks mee rondom fatbikes?

Steeds vaker ziet de politie risicogedrag, en de gevolgen daarvan, van jongeren op een fatbike. VeiligheidNL sprak met Nick in 't Veld. Nick is jeugdagent en draait daarnaast noodhulpdiensten.

Welk risicogedrag zie je onder jongeren met een fatbike?

“ Allereerst zien wij een enorme toename aan fatbikes op de weg. Dat is niet per se negatief, maar doordat ze zo makkelijk op te voeren zijn, worden ze in een negatief beeld geplaatst. Wij komen vaak als eerste ter plaatse bij een aanrijding en zien dus van dichtbij de gevolgen van het rijden op een opgevoerde fatbike. Deze gevolgen zijn niet fijn om te zien en al helemaal niet fijn om mee te maken als ouder als jouw kind betrokken is.”

“We zien ook steeds meer jonge kinderen in de leeftijd van 8 tot 14 jaar met een fatbike. Als je zo jong bent, lukt het je simpelweg niet om de fiets op hoge snelheid onder controle te houden. Tevens zien we dat in een groep, jongeren met een fatbike elkaar uitdagen met stoer gedrag. Dus opgevoerde fatbikes, de steeds jongere leeftijd en zelfoverschatting zie ik als de factoren die het risico op ongevallen en slachtoffers sterk vergroten.”

Waar moeten ouders op letten als ze overwegen een fatbike voor hun kind aan te schaffen?

“De accu van een fatbike mag een maximum wattage van 250 watt hebben. Alles daarboven is niet toegestaan. Dat betekent dat de fatbike niet harder dan 25 km/u mag en kan. Een gashendel is toegestaan, maar mag een maximale ondersteuning bieden tot en met 6 km per uur.”

Welk advies kun jij ouders nog meer geven?

“Ik zou ouders willen adviseren om zelf op te zoeken, via google, instagram en/of tiktok, hoe je een fatbike opvoert. En ook hoe je in de geschiedenis van een fatbike kan kijken. Zo kun je de snelheid die is gereden nakijken. Mijn belangrijkste advies is om het gesprek over het onderwerp fatbikes te voeren met je kind(eren). Praat ook over gedrag in het verkeer en onveilige situaties. Ik wil iedereen die op een fatbike rijdt vooral zeggen: Hou je aan de regels, zowel de verkeersregels als de regels die gelden voor de fatbike zelf. Zo zorg je er voor jezelf voor dat je op de fatbike mag blijven rijden en dat deze in jou bezit blijft!”

Dit artikel is tot stand gekomen met hulp van TeamAlert.